VBHC uitdagingen
Bron: Procesverbeteren.nl
|
Lean: Slanke organisatie |
![]() Door Dr Ir Jaap van Ede, hoofdred. procesverbeteren.nl, 15-11-2021 [ reacties ]
Al in 1917 stelde Ernest A. Codman voor, om patiëntresultaten te vergelijken, en patiënten na hun behandeling te volgen. De Amerikaanse chirurg was zijn tijd echter te ver vooruit: hij werd min of meer het ziekenhuis uitgewerkt! De introductie van Value-Based HealthCare (VBHC) betekent eerherstel voor Codman. VBHC definieert per type behandeling de “zorgwaarde” als “zorguitkomst/kosten”, en maakt zo resultaten vergelijkbaar. Het liefst meet je de zorgwaarde ketenbreed, dus vanaf het moment dat je je meldt met klachten bij je huisarts, totdat je hopelijk bent genezen. Lean In de zorg bleek dit aspect echter lastig in te vullen. Er werd dan aan de slag gegaan met Lean verbeterborden en dagstarts, zonder een duidelijke stip op de horizon. Wat VBHC vooral toevoegt aan Lean in de zorg is een True North. Richting dus. VBHC gebruikt per behandeling daartoe een soort scorekaart, waarmee je jouw resultaten kunt vergelijken met die van andere ziekenhuizen. Hoewel VBHC als concept simpel is, is het niet eenvoudig om goed bruikbare scorekaarten te maken, zie het kader "Wat is VBHC". Toch had de Santeon-groep, waarin zeven Nederlandse opleidingsziekenhuizen samenwerken, de moed om aan de slag te gaan met VBHC. Dit levert soms opmerkelijk goede resultaten, maar ook veel obstakels waar zij tegen aan liepen. Wat is VBHC? VBHC helpt je zo veel mogelijk gezondheidswaarde te creëren, tegen zo laag mogelijke kosten. De prestatie-indicator voor een bepaalde behandeling is daartoe het quotiënt “zorguitkomst/kosten”. ![]()
Laten we beginnen bij het begrip ‘behandeleffectiviteit’. Anders dan bij het assembleren van een auto, is er bij patiënten veel variatie in hun begin- én eindstatus. Als een patiënt meerdere kwalen onder de leden heeft, of als bepaalde risicofactoren de zorguitkomst beïnvloeden, dan moet je daarvoor corrigeren. Dan de teller in de formule, de “zorguitkomst”. Het resultaat van zorg is niet eenduidig. Wordt de patiënt bijvoorbeeld beter of gaat deze niet verder achteruit, hoe wordt de kwaliteit van leven ervaren, hoe snel wordt er resultaat geboekt, hoe belastend is een behandeling, en hoe duurzaam is het resultaat. Soms is er ook sprake van trade-offs. Een grote ingreep kan bijvoorbeeld bij succes een duurzaam resultaat opleveren, maar erg risicovol of belastend zijn. Verder verschilt de zorgervaring per patiënt, zie ook het hoofdartikel. Tenslotte de noemer uit Porter’s formule, de “kosten”. Hoe ga je die berekenen? Feitelijk zou je dan precies moeten registreren hoeveel uur specialisten en andere zorgprofessionals aan één bepaalde patiënt (of in elk geval een patiëntgroep) besteden, hoeveel de diagnostiek daarvan kost, en hoeveel dure apparatuur-minuten er nodig zijn. En het wordt nóg complexer. Porter stelt, dat je zijn VBHC-formule moet toepassen op een complete behandelcyclus of zorgketen. Daartoe moet je volgens Porter dan een soort mini-ziekenhuizen rondom aandoeningen creëren. Dit idee is in procesverbeterland zeker niet nieuw. Het is vergelijkbaar met het creëren van waardestromen voor product/markt-combinaties in Lean. De verbetermethode Quick Response Manufacturing omvat de creatie van Quick Response Cells (QRC’s), met dedicated apparatuur en mensen, voor Focused Target Market Segments. In de zorg kun je, anders dan in het bedrijfsleven, echter niet kiezen welke klanten je wilt.
Ik ben meestal niet zo’n fan van een dergelijke ratjetoe, daar een rode draad dan ontbreekt. In dit geval wordt dit echter ruimschoots goedgemaakt door de inhoud. Er staan veel zaken in, die het boek een aanrader maken voor mensen in de (zieken)zorg. Een voorbeeld is het feit dat de Corona-crisis als vanzelf leidde tot de aandoeningsgerichte organisatie die VBHC voorschrijft. Eerder trok ik zelf overigens al een soortgelijke conclusie, Covid-afdelingen hebben een duidelijk doel (True North), en artsen en verpleegkundigen werken er vanzelf samen in multidisciplinaire verbeterteams. Die focus en samenwerking leidde tot meer waardering voor de verpleegkundigen, hetgeen werd versterkt doordat hun zware werk op de IC’s publiekelijk in beeld kwam. Zorgwaarde verbeteren Met VBHC als stip aan de horizon verandert dit. Verpleegkundigen gaan nu ook meehelpen om de zorgwaarde te verbeteren. In het OLVG werd zo bijvoorbeeld ontdekt dat patiënten met longkanker beter pas op de dag van de operatie kunnen worden opgenomen. Je slaapt immers lekkerder thuis. In het Martini-ziekenhuis zitten er sinds vorig jaar zelfs verpleegkundigen in het bestuur. Daarmee is de democratisering van de bijdrage van de verpleegkunde aan de zorg daar compleet. Uitdagingen rond VBHC Wat in het boek echter ontbreekt, is de verbinding tussen de hoofdstukken. Die zal ik in dit artikel alsnog proberen te leggen. Het resulaat is een lijst uitdagingen rond VHBC. Hieronder zet ik die op een rij, waarbij ik hier en daar ook mijn persoonlijke mening geef, als vakjournalist procesverbetering. Ook leg ik links met bekende verbetermethodes, met name Lean en QRM. Hieronder de elf grootste uitdagingen rond VBHC! 1. Zorgwaarde is subjectief I: Als patiënt weeg je voordelen af tegen opofferingen In een zorgcontext klinkt dit wellicht wat vreemd. Toch kwamen de zorgprofessionals binnen de Santeon-groep dit aspect ook tegen. Opofferingen rond zorgwaarde zijn bijvoorbeeld een belastend behandeltraject, of bijwerkingen van medicijnen. ![]() Een arts overlegt in het Maasstad ziekenhuis met een (fictieve) patiënt over behandelopties. VBHC scores kunnen daarbij nuttig zijn om gemiddeld te verwachten voordelen af te wegen tegen opofferingen
In het Santeon-boek staat een interessant voorbeeld van gepercipieerde waarde. Een patiënt wil worden geopereerd aan een uitsteeksel van zijn borstbeen, omdat hij bang is dat dit zijn buikorganen zal beschadigen. Hoewel de chirurg vermoedt dat het probleem zal terugkeren opereert deze toch, maar achteraf met het gevoel ‘angst te hebben weggeopereerd’ ! 2. Zorgwaarde is subjectief II: Hoe lief wil je dat de zorg voor jou is? VBHC vult op drie manieren de EBM-benadering aan. Ten eerste meet je bij EBM slechts een korte periode en binnen een vaak nauw gedefinieerde patiëntengroep. Dit om een vergelijking met een controlegroep die je niet of traditioneel behandelt zo helder mogelijk te maken. Met VBHC meet je daarentegen blijvend en bij iedereen, én zo veel mogelijk in realtime. In de praktijk blijkt de effectiviteit van geneesmiddelen dan gemiddeld zo’n 25% lager dan in een geïdealiseerde evidenced-based testgroep. Dat is belangrijke informatie voor een patiënt die verschillende behandelopties tegen elkaar afweegt. VBHC is ook geschikt voor zogenaamd fase-4 onderzoek, zoals dat nu bij de Covid-19 vaccins plaatsvindt. Na de introductie van een nieuwe methode wordt dan gemonitord wat het effect daarvan in de praktijk is, en of er onverwachte neveneffecten optreden. Persoonlijk vraag ik me af of dat nodig is. De hamvraag is: wil je als patiënt vooral een lieve arts, of bovenal een goede? Ik zou zeker het laatste willen! Een ziekenhuisopname is niet een soort vakantie, die zo aangenaam mogelijk moet zijn door een soort huiskamer te creëren. Ik heb eens gezien dat een vriend van mij op een hartafdeling lag, omringd door goedbedoelde kaarten en planten. Komt dat de behandeling ten goede? Ik denk het niet, je bent beter af met een zo kaal mogelijke en zo schoon mogelijke omgeving, waarin artsen en verpleegkundigen gemakkelijk toegang tot je hebben. Aan de andere kant is in de zorg niet alles wat waarde toevoegt meetbaar. Krijg je als patiënt bijvoorbeeld gezond én heel lekker eten, dan draagt dit zeker bij aan je herstel. Ook kan een meelevende arts net een extra zetje geven.
Ontvang samenvattingen van al onze nieuwe praktijkverhalen! De vijf voordelen van gratis registratie:
3. Perverse prikkels I: Hoge VBHC-scores als doel op zich Dit is een extreem voorbeeld, maar zoiets kan ook onbewust en onbedoeld optreden. Dus ook in de zorg. Neem een voorstel om het effect van psychiatrische behandeltrajecten te gaan meten. Lijkt geen slecht idee. Maar wat als psychiaters en psychologen hierdoor bij voorkeur mensen gaan aannemen, waarvan zij verwachten dat die gemakkelijk te verhelpen problemen hebben? Binnen de National Health Service (NHS) van Groot-Brittannië voeren ziekenhuizen hoog-risico-operaties soms niet meer uit, om hun rapportcijfers hoog te houden. Oplossingen voor dat probleem zijn er gelukkig ook. Wil je de bovengenoemde perverse prikkels uit VBHC halen, dan moet je ook alle patiënten waarbij je niets of weinig doet meenemen in de scores (zie ook: perverse prikkels II) Omdat nooit alles kan worden meegenomen in een een VBHC-getal, mag dit nooit als ‘heilig’ worden gezien. De tijd die verloopt in de periode tussen dat je voor het eerst naar je huisarts ging en de behandeling, zit bijvoorbeeld lang niet altijd in VBHC. Krijg je als gevolg van de wachttijd andere ziektes, dan zie je dat niet terug in de metingen. Simpel voorbeeld: als je langdurig niet kunt lopen vanwege een versleten heup, dan verslechtert daardoor je gezondheid, én het maakt het revalidatieproces na de operatie langer en zwaarder. 4. Perverse prikkels II: Ruis op de VBHC-lijn 5. Tegengestelde prikkels I: Marktwerking blokkeert openheid Het feit dat de marktwerking dit blokkeert is een ongewenste situatie. Het is immers het beste als alle ziekenhuizen in Nederland, en het liefst ook daarbuiten, samen tot best practises komen! ![]()
7. Tegengestelde prikkels III: Zorgbekostiging beloont VBHC niet Een bedrijf zoals bijvoorbeeld Philips wordt vanzelf beloond naarmate het meer waarde aan hun klanten levert. In de zorg is dit echter niet het geval. Dit is misschien wel de allergrootste bottleneck die het slagen van VBHC in de weg staat. Gelukkig is er zowel in de politiek als in de praktijk een kanteling gaande. Enkele verzekeraars experimenteren al met een bonus/malus-regeling, gekoppeld aan de kwaliteit van behandelingen. Continu verbeteren in de zorg
In Nederlandse en Belgische ziekenhuizen en zorgorganisaties worden verschillende verbetermethoden toegepast, vooral Lean, Lean Six Sigma en de Theory of Constraints. In de afgelopen jaren verschenen tientallen zorg cases, onderzoeksartikelen en boekbesprekingen op Procesverbeteren.nl > Lijst zorgartikelen en cases
VBHC beveelt ziekenhuizen aan zich op te splitsen in aandoeningsgerichte units, organisatorisch in feite een soort minibedrijven. Het Zweedse universitaire ziekenhuis Karolinska is tot nu toe één van de weinige ziekenhuizen die dat echt heeft gedaan. Het grootste probleem is namelijk: wat doe je met patiënten die meerdere aandoeningen hebben, of die op een andere manier buiten jouw zorgstraten-circuit vallen. In bedrijven wordt voor producten die buiten reguliere ‘waardestromen’ vallen vaak een aparte afdeling opgezet. Die afdeling levert dan maatwerk af, tegen meerkosten. Ook nemen bedrijven regelmatig afscheid van niet-rendabele producten. Ziekenhuizen kunnen dit beide niet. De Santeon-groep, en daarbinnen met name het St Antonius Ziekenhuis, kiest daarom voorlopig voor een matrixorganisatie als compromis. De huidige specialismen blijven daarbij bestaan, maar daar overheen worden er ‘virtuele’ zorgstraten rondom patiëntengroepen gevormd, met zorgstraat-managers voor de coördinatie. Grootste probleem in zo’n matrixorganisatie is het zichtbaar maken van de flow. Hoe weet je wat de voortgang van de behandeling van een patiënt is, en waarop die patiënt nu wacht? Het lijkt in elk geval een goed idee om al je ICT te richten rond de reis van je patiënten door de zorgpaden. Op die manier maak je zichtbaar wat anders onzichtbaar blijft. ![]() Value Based HealthCare maakt als het goed is iedereen blij: de artsen en verpleegkundigen omdat zij steeds betere zorg kunnen bieden, en de patiënten door snellere en betere behandelingen. 9. Lokale optimalisatie is strijdig met waardegedreven ketenzorg Volgens mijn persoonlijke mening is er ook veel te winnen als artsen van verschillende ziekenhuizen elkaar meer gaan vertrouwen. Gespecialiseerde behandelingen worden nu al steeds meer geconcentreerd. Dat is op zich goed. Maar waarom moeten doodzieke patiënten nu soms ‘fysiek’ op consult in zo’n specialistisch ziekenhuis om te bepalen of zij een operatie aankunnen, terwijl dit vaak ook prima per video kan? En waarom worden er bij deze ‘intakes’ vaak een flink aantal onderzoeken herhaald, die ook al waren uitgevoerd in het ‘eigen’ ziekenhuis? Wij danken onze partners/adverteerders, door hen kunnen wij onafhankelijke artikelen maken!Ontdek bijvoorbeeld hoe onderstaande partij Lean in de praktijk helpt brengen! ![]() Benut de kennis en kunde van alle medewerkers, en zorg met ons digitale plan- en communicatiebord Coimbee voor meer en succesvollere verbeteringen 1. Verbetervoorstellen snel vastleggen en (op)volgen, overal en vanaf elke werkplek 2. Verbeteringen gestructureerd uitvoeren conform Plan-do-check-act (PDCA), zodat root causes worden opgespoord 3. Verbeteringen optimaal borgen voor blijvende resultaten Neem afscheid van Excel, One-note of Trello. Coimbee is gebruiksvriendelijk, web-based en voor procesverbetering ontworpen! > Naar website 10. VHBC vertelt wel wat je moet verbeteren, maar niet hoe Een goede oplossing is dan om, naast VBHC, ook Lean in te zetten. Multidisciplinaire verbeterteams ontwikkelen dan samen best practises (werkstandaarden) voor behandelingen én voor de diagnosestelling. Deze teams worden daarbij gecoacht om gericht te zoeken naar root causes van problemen. Zo worden alle teamleden steeds betere probleemoplossers. Niet genoemd in het Santeon-boek, maar mijn inziens wel een aanrader: het toepassen van Six Sigma om bronnen van kwaliteitsvariatie op te sporen. Je wilt immers niet soms een mindere knie-operatie, maar altijd een goed resultaat!
12e uitdaging: Stappenplan voor implementatie van VBHC ontbreekt
Door Dr Ir Jaap van Ede [ op 29-08-2022 als update toegevoegd ]
Dit is één van de belangrijkste conclusies uit een wetenschappelijk artikel van Joanna Vijverberg et al*, dat de stijgende berg wetenschappelijke literatuur rond VBHC in kaart brengt. Er is zelfs nog geen wetenschappelijk bewijs dat VBHC überhaupt wérkt. Dat is wel wenselijk, aangezien dit aansluit bij het evidence-based denken van zorgprofessionals. Je kunt je afvragen of deze dingen wel kúnnen. Bij het maken van een stappenplan voor VBHC is een eerste belangrijke vraag, hoe ver je wilt gaan. In de meest ingrijpende variant vorm je integrated practice units (IPU’s), een soort mini-ziekenhuizen per kwaal. (Bijna) niemand doet dat echter. Slechts 3 van de 1242 gereviewde publicaties bespreekt een invoering van IPU’s. Sowieso werden er slechts 36 case studies gevonden, waarbij wel moet worden aangetekend dat niet peer reviewed publicaties (zoals op deze website) niet meetellen. In de VS ligt het accent bij VHBC op het zichtbaar maken van de kosten en uitkomst per behandeling. In Europa krijgen de kosten wat minder aandacht, maar wordt de patiëntervaring vaker meegewogen. Bij het maken van stappenplan voor VBHC is een andere belangrijke vraag: waar in je ziekenhuis of zorginstelling voer je VBHC in? Uit het onderzoeksartikel blijkt dat VBHC nu vooral toegepast wordt bij chirurgische specialismen. Volgens de onderzoekers komt dat wellicht doordat zij al gewend zijn om zorguitkomsten bij te houden. Bovendien is bij chirurgie de relatie tussen interventie en uitkomst vaak helder. Nu zou je natuurlijk een roadmap voor VBHC kunnen maken per toepassingsgebied en scope. Voor het aanverwachte Lean - je kunt verdedigen dat VBHC een verbijzondering daarvan is - is het echter nooit gelukt om een stappenplan te maken. Dit komt doordat de toepassing van Lean context- en cultuurafhankelijk is. Elke organisatie moet daarom haar eigen weg zoeken. Lean invoeren lijkt op het met vallen en weer opstaan steeds beter inkleuren van een schilderij. Ik vermoed dat dit voor VBHC niet anders is. Het is voor zover ik weet ook nooit goed gelukt om wetenschappelijk te bewijzen dat Lean werkt. Wel zijn er natuurlijk ongelooflijk veel artikelen die laten zien dat Lean in een specifiek bedrijf succesvol is. Ik denk dat je daarom ook bij VBHC moet kijken, of het concreet verbetering geeft in een bepaald ziekenhuis. Naar wat ik lees en hoor, is dat heel vaak het geval. VBHC kan bovendien een extra dimensie toevoegen aan Lean zorg, als organisaties best practices gaan uitwisselen, zoals in Nederland binnen de Santeon ziekenhuisgroep al gebeurt. *) Mapping the extent, range and nature of research activity on value-based healthcare in the 15 years following its introduction (2006–2021): A scoping review. Open access onderzoeksartikel, downloadbaar op bmjopen.bmj.com
Hulp nodig bij de implementatie van Lean? Verwijzen naar dit artikel op internet? Gebruik als link: https://www.procesverbeteren.nl/LEAN/Value-Based_HealthCare_Santeon_uitdagingen.php |
||