Lean lost het klimaatprobleem niet op. Of toch wel?

Hoewel Lean verspillingen reduceert, resulteert dit niet vanzelf in duurzaamheid. Just-in-time productie kan de kooldioxide-uitstoot zelfs vergroten, als dit leidt tot extra vervoer.

Een omslag naar een circulaire economie vraagt om nieuwe business modellen, innovatie en principiële keuzes. Bijvoorbeeld hernieuwbare energie gebruiken, localer produceren, producten maken met een lange levensduur, en deze samenstellen uit herbruikbare materialen.

Lean wordt vaak gekoppeld aan duurzaamheid, vanwege het terugdringen van verspilling. Lean betekent immers minder materiaal- en energieverbruik.

Dat is mooi, maar dit maakt Lean productie niet vanzelf duurzaam. Er kunnen immers nog steeds milieubelastende materialen worden verwerkt, óf energie gebruikt die wordt opgewekt met fossiele bronnen. Lean kan zelfs averechts werken. De wens om just-in-time te beleveren kan namelijk leiden tot extra vervoersbewegingen. .

De omslag naar duurzaamheid vergt principiële keuzes, die een circulaire economie dichterbij brengen. Bijvoorbeeld hernieuwbare energie gebruiken, localer produceren, producten maken met een lange levensduur, en deze samenstellen uit herbruikbare materialen.

De omslag naar duurzaamheid kan worden bevorderd door nieuwe businessmodellen die circulariteit bevorderen. Bijvoorbeeld servitisatie, waarbij producten eigendom blijven van de fabrikant. Dit alles volgt niet vanzelf uit Lean.

Duurzaamheid haalbaar en betaalbaar
Bijna iedereen beaamt dat veel te weinig blijven doen de kosten voor klimaatherstel later veel hoger maakt. Waarom doen we dan zo weinig? Dit heeft te maken met de menselijke natuur die ‘korte termijn fijn’ verkiest, boven onzekere en pijnlijke ingrepen voor ‘lange termijn fijn’!

Toch is er hoop: Slimme business-modellen zoals servitisatie en ‘gouden-wortel-inkoop’ kunnen, gecombineerd met innovatie, duurzame productie nú al haalbaar en betaalbaar maken.
> lees verder

Mooie basis
Met enkel Lean kom je er dus niet. Toch is Lean dénken wél een mooie basis om, naast efficiency, ook te streven naar duurzaamheid. Potentiele denkkracht is er genoeg. In de industrie, verantwoordelijk voor 25% van de kooldioxide-uitstoot, wordt er vaak al Lean gewerkt. Iedereen is dan al gewend om mee te denken over, en bij te dragen aan, procesverbetering. De stap om dit denkpotentieel ook in te zetten om bijvoorbeeld de kooldioxide-uitstoot te reduceren, is dan klein.

En je kunt nog verder gaan. Stel je voor dat de hele wereld op deze manier Lean zou denken. Dit zou betekenen dat iedereen continu speurt naar manieren om de milieubelasting te verminderen, en daartoe continu kleine stapjes zet. En daarbij root causes opspoort en blijvend oplost. In het kleine, maar zo nodig ook in Kaizen-teams, en met de inzet van diepgaande probleem-oplossingstools. Denk daarbij bijvoorbeeld aan A3-management, aan denkgereedschappen uit de Theory of Constraints, of PSDM.

Vijf keer waarom
Observeren en vragen stellen is één van de uitgangspunten van Lean denken. Persoonlijk lijkt het me goed als iemand ook eens “vijf keer waarom” zou vragen over de plastic verpakkingen rond de vakbladen die ik in mijn brievenbus krijg. Of als iemand zou vragen waarom er bij online bestelling van twee producten soms twee busjes komen voorrijden. Eén zo’n busje per straat per dag lijkt me meer dan genoeg. En waarom kun je geheel gratis dingen terugsturen, ook als die onbeschadigd zijn?

In bedrijven zou het halveren van het energie- en materiaalverbruik, waarbij recycling meetelt, en net zo gangbare Lean uitdaging moeten worden als het reduceren van bijvoorbeeld de cyclustijd.

Lean kent 7 verspillingen: fabricagefouten, fabricageverstoringen, wachttijden, transport, beweging, overproductie (iets maken dat nog niet is besteld) en voorraden.

Er is al een flinke overlap tussen deze 7 V’s en de 3 R’s voor duurzaamheid, te weten Reduce, Re-use, en Recovery. Als Lean verbeterteams zich hiervan bewust worden, dan kan alleen dit al heel veel groene ideeën opleveren, lijkt me. Dan wordt Lean een katalysator voor vergroening, in plaats dat duurzaamheid slechts bijvangst is.

Het gaat klanten om de ervaring gedurende de hele reis Klantwaarde en duurzaamheid
Lean streeft naar maximale klantwaarde. Vaak wordt dit binnen Lean geïnterpreteerd als ‘enkel activiteiten uitvoeren waar een klant voor wil betalen’. In een eerder artikel liet ik zien dat dit niet klopt. Een correcte definitie van klantwaarde is de opbrengst van een product voor een klant (welk probleem lost het op, welk plezier geeft het), minus de opofferingen om het product te verkrijgen, te leren gebruiken, te onderhouden, en uiteindelijk weer van de hand te doen.

Zo gedefinieerd is duurzaamheid ook een onderdeel van klantwaarde. Sterker nog, die factor gaat steeds zwaarder wegen.

Als je klantwaarde correct definieert, dan wordt duurzaamheid dus vanzelf onderdeel van de True North, het punt waar je als bedrijf op lange termijn naartoe wilt bij Lean. Ook energie-, materiaal- en waterverbruik worden dan verspillingen, en het gebruik van toxische grondstoffen wordt dan een (product)defect!

Heilige graal
De heilige graal wordt dan 100% waardetoevoeging (Lean), in combinatie met 100% recycling (Green), en dit ketenbreed gezien.

In een blog van vier jaar geleden stelde ik de volgende oplossing voor om gelijktijdig te streven naar efficiency en duurzaamheid:

Ontvang samenvattingen van al onze nieuwe praktijkverhalen!
De vijf voordelen van gratis registratie:

Elke twee maanden samenvattingen van al onze nieuwe artikelen
Geen andere e-mail (!)
Artikelen altijd volledig kunnen lezen
Toegang tot 350+ praktijkcases procesverbetering
Berichten kunnen plaatsen en opmerkingen toevoegen aan artikelen

Strijdig
Lean en Green kunnen strijdig zijn, waardoor een trade-off nodig is.

Lean betekent buffer-arme productie, dus met weinig tussenvoorraden. Just-in-time productie zorgt er voor dat er geen onderdelen worden gemaakt die niet worden gebruikt, en dat je fouten in producten tijdiger ontdekt. Dat draagt bij aan meer duurzaamheid, maar just-in-time denken kan ook leiden tot de wens dat toeleveranciers vaker aanleveren.

In het kader van duurzaamheid mag dit niet betekenen dat er frequenter wordt gereden met vrachtwagens. Hierdoor kan het zijn dat dat er toch weer wat meer tussenvoorraad moet worden geintroduceerd in de supply chain. Buffers dus, maar slimme buffers. In elk geval buffers die alle ketenpartners (digitaal) kunnen zien, inclusief daaraan gerelateerde productieplanningen.

Zichtbaar maken
Bij Lean vormt zichtbaar maken van verspillingen de basis voor continue verbetering. Op dezelfde manier en met hetzelfde doel kun je ook milieubelasting, de CO2-voetafdruk, en de hoeveelheid hergebruik zichtbaar maken.

Daar kun je daarna dan weer, net zoals bij Lean gebruikelijk is, prestatie-indicatoren en doelstellingen aan koppelen. En die kun je dan weer cascaderen naar alle werkplekken, zodat voor iedereen duidelijk is hoe je persoonlijk kunt bijdragen. Op die manier voeg je duurzaamheid toe aan Hoshin Kanri, je kompas voor verandering.

Andere Lean manieren om duurzaamheid mee te laten wegen zijn green value stream maps, processchema’s die de milieubelasting van processen ketenbreed in kaart brengen. Ook kunnen er Oobeya ruimtes met X-matrixen worden ingericht, die lange en korte termijn klimaatdoelen aan elkaar koppelen.

Definitie circulariteit

Een probleem rond duurzaamheid is de definitie van circulariteit. In een klimaatblog kwam ik op deze omschrijving uit: ‘niets blijvend veranderen aan het milieu’.

Dat is dan de heilige graal, maar in de praktijk kan dit niet. Theoretisch is wel 0% CO2-uitstoot mogelijk, maar als een bedrijf 100% hergebruik claimt is de vraag ‘wat bedoelt u?’ op zijn plaats!

Ketenbreed denken
Ketenbreed denken zit van nature al ingebakken in Lean. Lokale optimalisatie is nadrukkelijk niet het doel, het gaat om de waardecreatie ketenbreed. Deze denktrend past ook bij streven naar duurzaamheid. Niet de kooldioxide-uitstoot van één productiestap is belangrijk, maar de kooldioxide-uitstoot ketenbreed, en dit gedurende de complete levenscyclus van een product.

Net zoals bij operational excellence kan het bij sustainability excellence zo zijn dat je lokaal soms tijdelijk extra uitstoot moet accepteren, als dit het resultaat overall ten goede komt. Zonder dat ik een uitspraak kan doen over het effect overall, speelt dit bijvoorbeeld bij elektrische auto’s. Daar moet immers een (milieuonvriendelijk) accu-pakket in.

Productontwikkeling
In de ontwerpfase van producten worden de beslissingen genomen, die de milieubelasting later het sterkste beïnvloeden. Denk bijvoorbeeld aan de toegepaste materialen, de inkoop van onderdelen (dichtbij of ver weg), en het gemak waarmee je een product later weer uit elkaar kunt halen of deels vernieuwen. Denk ook aan het businessmodel: servitisatie beloont bijvoorbeeld zowel een lange levensduur als recycling.

Lean productontwikkeling, iets ontwerpen zodanig dat je dit gemakkelijk Lean kunt maken, moet worden aangevuld met sustainability als extra criterium. Voor je iets gaat maken heb je dan al een beeld van een bijpassende Value Stream Map voor de productie, die zowel Lean als Green is.

Wij danken onze partners/adverteerders, door hen kunnen wij onafhankelijke artikelen maken!
Ontdek bijvoorbeeld hoe onderstaande partij Lean in de praktijk helpt brengen!

Ergo Design

Ergo Design ondersteunt de maakindustrie bij het ontwerpen en optimaliseren van productiefaciliteiten door
- opstellen van productie masterplannen, simulation-based scheduling.
- ontwerpen van plant-layouts, lijnen en werkstations.
- optimalisatie logistiek, efficiency en ergonomie, faciliteren 'Lean-implementatie'
Wij vergroten uw succes in termen van leverbetrouwbaarheid, kwaliteit en kosten. Toonaangevende (software) tools, zoals Delmia Process Engineer®, Factory Cad® (layout planning), Tecnomatix Plant Simulation® en 3D laserscanning worden ingezet. Opdrachtgevers zijn voornamelijk grote industriële bedrijven zoals Aldipress, Auping, DAF, Nefit, Philips, Remeha, Scania, Shell.

> Naar website

> Toon andere adviseurs categorie Lean

> Toon alle adverteerders in de categorie Duurzaam

Werkvreugde
Als een bedrijf Lean heeft omarmd, brengt dat ook een zekere mate van zelfsturing met zich mee. In een Lean bedrijf ben je nooit enkel een doener, maar ook een (mee)denker. Dat enthousiasmeert. Als een bedrijf naast Lean ook naar duurzaamheid streeft, wordt dit nog versterkt.

Mensen vinden het immers vaak leuk en zinvol om bij een milieuvriendelijk bedrijf te werken. En als zij dan kunnen meedenken over zinvolle activiteiten (waar ze trots op kunnen zijn), zullen ze minder snel naar een ander bedrijf vertrekken. Dat is in deze krappe arbeidsmarkt win-win. Bovendien zijn enthousiaste werknemers de beste procesverbeteraars.

> Zie ook: Nederland Distributieland: achterhaald concept?
> Zie ook: Circulariteit en de Polar Vortex
> Zie ook: Circulair inkopen: her-, deel- of virtueel gebruik?
> Zie ook: Blog: Duurzaamheid = Lean + Innovatie + Nieuwe Business